Tyrozynemia typu I jest rzadką chorobą dziedziczną związaną z zaburzeniami metabolizmu zawartego w białkach aminokwasu – tyrozyny. Nieprawidłowości w rozkładaniu tego związku przez organizm powodują, że jego spożycie w standardowych ilościach staje się groźne dla zdrowia, bo prowadzi do akumulacji metabolitów toksycznych m.in. dla wątroby i nerek. Podstawą postępowania w tyrozynemii jest dieta niskobiałkowa stosowana w połączeniu z farmakoterapią.
Czym jest tyrozynemia typu I?
Tyrozynemia typu I jest wadą metabolizmu, charakteryzującą się niedoborem enzymu nazywanego hydrolazą fumaryloacetooctanu, potrzebnego na końcowym etapie procesu rozkładu aminokwasu – tyrozyny. Brak wystarczającej ilości enzymu powoduje akumulację toksycznych metabolitów.
Tyrozyna to aminokwas obecny w naturalnym białku pochodzącym z żywności, a także produkowany przez organizm człowieka z innego aminokwasu – fenyloalaniny. Stanowi związek niezbędny do tworzenia białek organizmu. Jest potrzebny do wytwarzania melaniny (wpływającej na pigmentację skóry), hormonów tarczycy, a także katecholamin (do których należą m.in. adrenalina, noradrenalina i dopamina, czyli substancje regulujące m.in. odpowiedź organizmu na bodźce stresowe).
Dziedziczenie tyrozynemii typu I
Przyczyną tyrozynemii jest odziedziczenie nieprawidłowego (zmutowanego) genu warunkującego produkcję przez organizm enzymu potrzebnego w procesie rozkładu tyrozyny. Prowadzi to do niedoboru właściwej, funkcjonalnej wersji enzymu.
Schorzenie dziedziczy się w sposób autosomalny recesywny, co znaczy, że oboje rodzice dziecka chorego są nosicielami wadliwego genu (najczęściej bezobjawowymi – metabolizm tyrozyny funkcjonuje u nich prawidłowo). Dla każdej z ciąż w tej parze, prawdopodobieństwo urodzenia się potomstwa z tyrozynemią wynosi 25%.
Objawy tyrozynemii typu I
Tyrozynemia może objawiać się klinicznie w każdym wieku, od niemowlęctwa do dorosłości. Objawy są zróżnicowane. Biorąc pod uwagę ich typ, nasilenie i czas wystąpienia, wyróżnia się kilka postaci choroby:
- Postać ostrą – objawia się przed 6. miesiącem życia, przebiega z ostrą niewydolnością wątroby, najcięższa przy nieprawidłowościach ujawniających się przed 2. miesiącem po urodzeniu.
- Postać podostrą – widoczne objawy występują w wieku od 6 miesięcy do 1 roku, charakteryzuje się postępującą niewydolnością wątroby, powiększeniem wątroby i śledziony, zaburzeniami krzepnięcia krwi, zahamowaniem wzrostu i krzywicą.
- Postać przewlekłą – objawia się powyżej 1. roku życia przewlekłą chorobą wątroby lub nerek i krzywicą lub epizodami podobnymi do porfirii. Niektórzy pacjenci mogą również mieć zaburzenia pracy serca (kardiomiopatię).
Diagnostyka tyrozynemii typu I
Wczesna diagnostyka tyrozynemii jest możliwa dzięki badaniom przesiewowym, którymi objęte są dzieci na polskich oddziałach noworodkowych. Testy przeprowadza się w ciągu kilku pierwszych dni życia. Umożliwiają one natychmiastowe rozpoczęcie leczenia, które zapobiega uszkodzeniom ważnych narządów u dzieci (dysfunkcji wątroby, przewlekłej chorobie nerek), a także zaburzeniom wzrostu i uszkodzeniom nerwów obwodowych.
Leczenie tyrozynemii typu I
Leczenie tyrozynemii zostało zrewolucjonizowane przez wprowadzenie leku nityzynonu, który pomaga ograniczyć gromadzenie się toksycznych metabolitów w organizmie. Zmiany w diecie nadal są jednak niezbędne.
Główną zasadę postępowania żywieniowego u pacjentów z tą chorobą stanowi obniżenie poziomu tyrozyny i fenyloalaniny poprzez ograniczenie w diecie produktów spożywczych zawierających białko. Dodatkowo należy zapewnić preparat zawierający aminokwasy bez fenyloalaniny i tyrozyny, aby zrekompensować wynikające z diety niedobory innych niezbędnych aminokwasów, a także składników mineralnych i witamin.
Wykazano, że takie postępowanie dietetyczne w tyrozynemii jest niezbędne do optymalizacji wyników i uniknięcia potencjalnych konsekwencji złej kontroli metabolicznej.
Źródła:
- Holme E., Mitchell G. A. (2014) Tyrosine metabolism [w]: Blau N. (red.) Physician’s guide to the diagnosis, treatment and follow-up of inherited metabolic diseases, 2nd edition, Springer Heidelberg, 23-33.
- Van Spronsen F. J., Thomasse Y. i wsp. (1994) Hereditary tyrosinemia type I: a new clinical classification with difference in prognosis on dietary treatment, 20(5):1187-1191, dostęp: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/7927251/.
- De Laet C., Dionisi-Vici C. i wsp. (2013) Recommendations for the management of tyrosinaemia type I, Orphanet Journal of Rare Diseases, 8,8, dostęp: https://ojrd.biomedcentral.com/articles/10.1186/1750-1172-8-8#citeas.
- El-Shabrawi M. H., Kamal N. M. (2013) Current management options for tyrosinemia, Orphan drugs: Research and Reviews, 3: 1-9, dostęp: https://www.dovepress.com/article/download/12342.